จริยเศรษฐศาสตร์

ผลงานคลาสสิกของ อมาตยา เซน นักเศรษฐศาสตร์และนักปรัชญาชาวอินเดีย เจ้าของรางวัลโนเบลปี 1998

เศรษฐศาสตร์เป็นวิชาที่เลือดเย็นและเห็นแก่ตัว...

 

หลายคนรู้สึกแบบนั้น เพราะความเชื่อหลักที่หยั่งรากลึกของเศรษฐศาสตร์ทุกวันนี้มักไม่พ้น “มีเพียงการบรรลุประสิทธิภาพสูงสุดเท่านั้นที่จะก่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดแก่สังคม” หรือ “มีเพียงการยึดประโยชน์ส่วนตนเป็นที่ตั้งเท่านั้น ที่เป็นพฤติกรรมที่มีเหตุมีผล”

 

อมาตยา เซน นักเศรษฐศาสตร์และนักปรัชญาผู้ยิ่งใหญ่ ตั้งคำถามต่อความเชื่อเหล่านั้น พร้อมทั้งชี้ให้เห็นว่าที่เป็นเช่นนั้นเพราะเศรษฐศาสตร์ปัจจุบันเน้นแต่มิติทางวิศวกรรมศาสตร์ แต่ไม่มีพื้นที่ ให้กับจริยศาสตร์ ทั้งที่ครั้งหนึ่งก็เป็นต้นกำเนิดของเศรษฐศาสตร์เช่นกัน

 

เซนมิได้ปฏิเสธการเน้นกลไกเชิงวิศวกรรมศาสตร์ของเศรษฐศาสตร์ แต่เขาเชื่อว่าหากเราพาจริยศาสตร์กลับมารวมไว้ในเศรษฐศาสตร์ได้ ก็จะทำให้เศรษฐศาสตร์สามารถอธิบายและพยากรณ์พฤติกรรมที่แท้จริงของมนุษย์ได้อย่างแม่นยำมากขึ้น และดังนั้นจึงจะทำให้เศรษฐศาสตร์เป็นประโยชน์มากขึ้นต่อสังคม

จริยศาสตร์ไม่มีที่ทางในเศรษฐศาสตร์จริงหรือ การกระที่ยึดประโยชน์ส่วนตนเป็นที่ตั้ง 'มีเหตุมีผล' เพราะอะไร การมุ่งเน้นประสิทธิภาพสูงสุด พัฒนาสังคมอย่างยั่งยืนหรือไม่ และเราเข้าใจคำว่า 'ประสิทธิกภาพ' ตรงกันไหม พบกับการวิเคราะห์ เจาะลึกด้วยวิถีทางปรัชญาใน 'จริยเศรษฐศาสตร์'