ตลกรัฐธรรมนูญ

มีเรื่องตลกโบราณสมัยยุคสหภาพโซเวียตเล่าเอาไว้ว่าชายผู้หนึ่งได้ เข้าไปในร้านอาหารและสำรวจดูรายการอาหาร “ผมต้องการไก่” เขากล่าวขึ้น แต่บริกรตอบกลับมาว่าร้านไม่มีไก่ ชายผู้นั้นจึงเปลี่ยนเป็นสั่งเนื้อวัว แต่คำตอบที่ได้รับก็ยังคงเป็นอย่างเดิม หลังจากนั้นเขาลองสั่งรายการต่างๆ ตลอดทั้งเมนู แต่ก็ได้รับคำตอบอย่างเดิมซ้ำๆ ว่าทางร้านไม่มีเมนูนั้นๆ จนถึงจุดหนึ่ง เขาก็อารมณ์เสีย และกล่าวขึ้นมาว่า “ผมคิดว่านี้คือ เมนูอาหาร ไม่ใช่รัฐธรรมนูญ”

 

(Tom Ginsburg & Alberto Simpser, Constitutions in Authoritarian Regimes, p.1.)

 

หนังสือเล่มนี้ เป็นบทปฏิกิริยาสะท้อนข้อถกเถียงทางกฎหมายรัฐธรรมนูญในสังคมตลอดห้วงสามปีที่ผ่านมา เริ่มตั้งแต่การแสดงบทบาทขององค์การ “ศาลรัฐธรรมนูญ” ที่เข้ามาขวางและทำลายกระบวนการแก้ไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญโดยปราศจากฐานหรือเหตุผลใดๆ ทางทฤษฎีกฎหมายที่จะยอมรับได้ ต่อเนื่องมาจนคำวินิจฉัยที่เป็นการล้มเลือกตั้งรอบสองและคำวินิจฉัยให้นายกรัฐมนตรีในขณะนั้นพ้นจากตำแหน่ง เพื่อ “สร้าง” สิ่งที่มักจะมีผู้เรียกว่า “วิกฤตทางรัฐธรรมนูญ” ขึ้นมา อันยุติลงไปโดยอำนาจนอกระบบอย่างการรัฐประหารเมื่อวันที่ ๒๒ พฤษภาคม ๒๕๕๗

คำว่า “ตลก รัฐธรรมนูญ” ถูกใช้ครั้งแรกในฐานะปฏิกิริยาต่อการใช้อำนาจของศาลรัฐธรรมนูญ หลายๆ ครั้งที่องค์กรนี้ใช้อำนาจหรือทำคำวินิจฉัยในเรื่องประเด็นที่สำคัญออกมาโดยไร้เหตุผลและไร้ซึ่งตรรกะหรือคำอธิบายอย่างใดๆ ในทางกฎหมายที่สามารถยอมรับได้ “ตลก” จึงเป็นการเล่นคำจาก “ตุลาการ” รัฐธรรมนูญ ด้วยเหตุที่ว่า หาปราศจากซึ่งการใช้อำนาจภายใต้กรอบลักษณะการเป็นองค์กรตุลาการซึ่งทำหน้าที่วินิจฉัยชี้ขาดเหตุผลข้อพิพาททางกฎหมายอย่างอิสระและเป็นกลางเมื่อมีผู้ฟ้องคดีตามเงื่อนไขที่กฎหมายกำหนดแล้ว องค์กรนั้นแม้จะมีชื่อเรียกว่า “ตุลาการ” หรือ “ศาล” ก็ไม่ควรค่าแก่การได้รับการยอมรับหรือเคารพว่าเป็น “ตุลาการ” หรือ “ศาล” แต่อย่างใด ฯลฯ