บันทึกความทรงจำของบาทหลวง เดอะ แบส

บันทึกความทรงจำของ บาทหลวงเดอะแบส เกี่ยวกับชีวิตและมรณกรรมของ ก็องสตังซ์ ฟอลคอน เอกอัครมหาเสนาบดีของพระนารายณ์มหาราชแห่งกรุงศรีอยุธยาอาณาจักรสยาม พิมพ์ขึ้นครั้งแรกโดยโรงพิมพ์ของบาทหลวงคณะซาเลเซียน ในปี ค.ศ. 1947 (พ.ศ.2490) บันทึกฉบับนี้เขียนขึ้นราว ค.ศ.1691 เป็นภาษาฝรั่งเศส ต่อจากบันทึกควาทรงจำฉบับนี้ ยังมีเอกสารที่สำคัญของก็องสตังซ์ ฟอลคอน พ่วงอีกหลายชิ้น

บาทหลวง เดอะ แบส ได้เดินทางมากับคณะเยซูอิตฝรั่งเศสชุดที่สองและได้รับการต้อนรับจาก ก็องสตังซ์ ฟอลคอน เป็นอย่างดี ท่านเป็นผู้มีความสามารถมีความรู้พิเศษทางวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์และธรรมชาติวิทยา ในขณะที่ผู้แทนของพระเจ้าหลุยส์ที่ 14 คือ เซเบเร่ต์ กับเดอะ ลาลูแบร์ ดำเนินงานทางการทูตร่วมกับบาทหลวงตาชาร์ ดอย่างแข็งขัน บาทหลวง เดอะ แบส ก็ได้ดำเนินการสอนทางด้านพุทธิปัญญาและด้านการศาสนาโดยทันที และด้วยความสัมพันธ์อันดีกับก็องสตังซ์ ฟอลคอน จึงทำให้เห็นประจักษ์พยานความขัดแย้งตลอดจนเล่ห์กระเท่ต่างๆ นานาที่เกิดขึ้นจนถึงจุดจบของวิบากกรรมด้วยมรณกรรมของ ก็องสตังซ์ ฟอลคอน (เมื่อวันที่ 16 มิถุนายน ค.ศ. 1688)

เมื่อความไม่พอใจอย่างลับๆ ได้เกิดขึ้นในหมู่ชาวสยามที่ไม่อาจทนเห็นตำแหน่งสำคัญๆ ในการปกครองที่เมืองบางกอกและเมืองมะริด ตกอยู่กับทหารฝรั่งเศสอีกทั้งการดำเนินการผิดพลาดบางประการ จึงทำให้ฐานะของฝรั่งเศสไม่ว่าจะเป็นพรรพชิตหรือฆราวาสเข้าสู่ภาวะคับขัน จะโดยเจตนาหรือไม่ก็ตามเมื่อสัญญาสงบศึกกระทำขึ้นกับชาวสยามและเป็นช่องทางให้ชาวฝรั่งเศสเกือบทั้งหมดต้องออกจากราชอาณาจักรสยามโดยลงเรือไปขึ้นบกที่ป็องดีเชรีราวปลายเดือนพฤศจิกายน บาทหลวง เดอะ แบส ได้ร่วมอยู่ในบรรดาผู้ลี้ภัยด้วย ประกอบกับการเดินทางผิดดินฟ้าอากาศ ตลอดจนการดำเนินงานทางด้านศาสนาเกินกำลังจึงทำให้บาทหลวง เดอะ แบส ได้ถึงแก่มรณกรรม ณ เมืองจันทรนคร